Internationaal erf- en schenkingsrecht

In Duitsland is de persoonlijke belastingschuld gebaseerd op de woonplaats van de erfgenaam, erflater, schenker of begiftigde. Er is reeds sprake van een onbeperkte belastingplicht indien slechts één van de betrokken partijen op het moment van de erfenis of schenking in Duitsland woonachtig is. In dit geval worden zowel binnenlandse als buitenlandse activa belast (principe van wereldwijde activa). In het geval van een beperkte belastingplicht vindt de belastingheffing plaats zonder woonplaats in Duitsland, indien hier sprake is van zogenaamd binnenlands vermogen. Omgekeerd kan in het geval van buitenlandse activa van fiscaal ingezetenen ook worden voorzien in belastingheffing over de buitenlandse activa in het andere land.

Op het gebied van de successie- en schenkingsrechten zijn er - in tegenstelling tot de inkomstenbelasting - slechts enkele overeenkomsten met andere staten die tot dubbele belastingheffing leiden. Momenteel heeft Duitsland alleen overeenkomsten ter voorkoming van dubbele belasting op het gebied van successie- en schenkingsrechten (DBA Erbschaftsteuer) gesloten met de volgende staten:

Denemarken Frankrijk Griekenland Zweden Zwitserland Verenigde Staten (VS) Deze verdragen voorzien over het algemeen in het vermijden van dubbele belasting door middel van kredieten en alleen in uitzonderlijke gevallen door middel van vrijstelling.

Indien er - zoals in de meeste gevallen - geen verdrag ter voorkoming van dubbele belastingheffing bestaat, wordt dubbele belastingheffing in Duitsland vermeden door de nationale verrekeningsbepaling van artikel 21 van de Erbschaftsteuergesetz (Erbschaftsteuergesetz) door de in het buitenland betaalde belasting te verrekenen als deze vergelijkbaar is met de Duitse successierechten. Een volledig krediet is in dit opzicht niet altijd gegarandeerd, aangezien het krediet beperkt is tot wettelijk gedefinieerde activa (buitenlandse activa of binnenlandse activa), afhankelijk van de beperkte of onbeperkte erfenis- of schenkingsrechten. Verschillen in de waardering van de activa of nationale vrijstellingen kunnen ook leiden tot verschillende belastingniveaus in de betrokken landen, wat betekent dat een krediet niet volledig kan voorkomen dat er sprake is van dubbele belastingheffing.

De kwestie van de verdeling van de fiscale rechten tussen de verschillende betrokken landen staat los van de vraag welk erfrecht van toepassing is op de erfopvolging. Het toepasselijke erfrecht regelt wie de erfgenaam is en volgens welk recht de nalatenschap en de erfenis onderworpen zijn. Deze verdeling door het zogenaamde internationaal privaatrecht wordt gevolgd door het erfrecht. Het is dus heel goed mogelijk dat een nalatenschap in Duitsland wordt belast, maar het erfrecht van een ander land is van toepassing, dat bepalend is voor de kwesties van juridische of testamentaire erfopvolging en voor de formele afwikkeling van de nalatenschap.

Voor alle overlijdens vanaf 17 augustus 2015 is de Europese successieverordening van toepassing op de erfopvolging bij overlijden, waarin het toepasselijke erfrecht in alle EU-lidstaten (met uitzondering van Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk) volgens dezelfde regels wordt vastgesteld. Volgens de Europese successieverordening is het erfrecht van de staat waar de overledene zijn of haar laatste gewone verblijfplaats had nu algemeen van toepassing. Als de betrokken partijen niet op de hoogte zijn van de nieuwe juridische situatie, kan dit leiden tot verrassingen en, in individuele gevallen, tot resultaten die niet door de erflater zijn bedoeld. Daarom voorziet de verordening in de mogelijkheid van een rechtskeuze. Aangezien de Europese successieverordening ook van toepassing is op testamenten die vóór 17 augustus 2015 zijn opgemaakt, moet ook worden nagegaan of er als gevolg van de nieuwe rechtssituatie behoefte is aan aanpassing, met name wanneer een woonplaats naar het buitenland wordt overgebracht.

Een andere innovatie die door de EU-Nalatenschapsverordening is ingevoerd, is de Europese erfrechtverklaring. Hierdoor kunnen de erfgenamen hun juridische status bewijzen in alle EU-lidstaten waar de verordening van toepassing is. In de toekomst zullen erfgenamen dus niet langer een nieuwe verklaring van erfrecht hoeven aan te vragen in elke EU-lidstaat waar het vermogen van de nalatenschap zich bevindt.