Międzynarodowe prawo dotyczące podatku od spadku i darowizny

Obowiązek podatkowy osoby fizycznej w Niemczech wynika w miejscu zamieszkania spadkobiercy, spadkodawcy, darczyńcy lub obdarowanego. Nieograniczony obowiązek podatkowy powstaje już, gdy tylko jedna z osób, których sprawa dotyczy, ma w chwili dziedziczenia lub darowizny miejsce zamieszkania w Niemczech. Opodatkowaniu podlega zarówno majątek krajowy, jak i zagraniczny (zasada wykazywania dochodu niezależnie od kraju pochodzenia przychodów). W przypadku ograniczonego obowiązku podatkowego dochodzi do opodatkowania bez rezydencji w Niemczech, jeśli istnieje tak zwany majątek krajowy. I odwrotnie: w przypadku występowania majątku zagranicznego u podatnika krajowego przewidziane może być także jego opodatkowanie w innym kraju.

W odróżnieniu od podatku dochodowego, w zakresie podatków od spadków i darowizn Niemcy mają umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania tylko z nielicznymi krajami. Obecnie Niemcy podpisały umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania w zakresie podatku od spadków i darowizn jedynie z następującymi krajami:

Dania Francja Grecja Szwecja Szwajcaria Stany Zjednoczone. Umowy te z reguły przewidują unikanie podwójnego opodatkowania poprzez zaliczenie i tylko w wyjątkowych przypadkach poprzez zwolnienie.

Jeżeli – jak w większości przypadków – nie istnieje umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, unika się w Niemczech podwójnego opodatkowania na podstawie krajowej zasady zaliczenia określonej w § 21 ustawy o podatku od spadków – poprzez zaliczenie podatku zapłaconego za granicą, o ile jest on porównywalny z niemieckim podatkiem od spadków. Pełne zaliczenie nie zawsze jest zapewnione, bowiem w zależności od tego, czy występuje ograniczone czy nieograniczone zobowiązanie z tytułu podatku od spadków lub darowizn, ogranicza się ono do prawnie określonych aktywów majątkowych (zagranicznych lub krajowych). Różnice w wycenie aktywów rzeczowych lub odmienne krajowe zwolnienia dotyczące różnych stawek podatkowych w danych krajach mogą również spowodować niemożność całkowitego uniknięcia podwójnego opodatkowania.

Kwestia podziału praw podatkowych między różnymi uczestniczącymi krajami jest oddzielona od kwestii, które prawo spadkowe należy zastosować w przypadku dziedziczenia. Obowiązujące prawo spadkowe reguluje, kto jest spadkobiercą i według jakich praw podlegają spadek oraz kolejność dziedziczenia. Prawo dotyczące podatków od spadków podporządkowuje się przyporządkowaniu w ramach tzw. międzynarodowego prawa prywatnego. Może się zdarzyć, że spadek podlega opodatkowaniu w Niemczech, zastosowanie ma jednak prawo spadkowe innego kraju, określające kwestie dziedziczenia prawnego lub testamentowego, a także formalnego rozliczenia spadku.

Dla wszystkich zgonów od 17 sierpnia 2015 r., w sprawie kolejności dziedziczenia w wyniku śmierci zastosowanie ma europejskie rozporządzenie w sprawie dziedziczenia, określające na takich samych zasadach obowiązujące prawo spadkowe we wszystkich państwach członkowskich UE (z wyjątkiem Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii). Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie dziedziczenia zasadniczo zastosowanie ma prawodawstwo o dziedziczeniu państwa, w którym spadkodawca miał ostatnie miejsce zwykłego pobytu. Brak wiedzy na temat nowej sytuacji prawnej może zaskoczyć, a nawet prowadzić w określonych przypadkach do skutków niepożądanych przez spadkodawcę. Z tego powodu rozporządzenie przewiduje możliwość wyboru prawa. Ponieważ rozporządzenie w sprawie europejskiego prawa spadkowego ma również zastosowanie do testamentów sporządzonych przed 17 sierpnia 2015 r., należy także sprawdzić, czy ze względu na nową sytuację prawną istnieje potrzeba jego dostosowania, zwłaszcza jeśli dana osoba zamieszkuje za granicą.

Kolejną innowacją wprowadzoną przez unijne prawo spadkowe jest europejskie poświadczenie spadkowe. Dzięki niemu spadkobiercy mogą udokumentować swój status prawny we wszystkich państwach członkowskich UE, w których rozporządzenie obowiązuje. W przyszłości spadkobiercy nie będą już musieli ubiegać się o nowe poświadczenie spadkowe w każdym państwie członkowskim UE, w którym znajdują się elementy spadku.